Ç’është Këshilli Kalimtar Jugor, pse mbështetet nga Emiratet e Bashkuara Arabe?
Konflikti në Jemen, një vend tashmë i shkatërruar nga dekada të tëra lufte civile, ka marrë një kthesë të re. Luftëtarët e lidhur me Këshillin Kalimtar Jugor (STC), i cili mbështetet nga Emiratet e Bashkuara Arabe, pushtuan provincën Hadhramaut në Jemenin jugor në fillim të këtij muaji, duke pushtuar qytetin Seiyun.
STC është pjesë e qeverisë së Jemenit të njohur nga OKB-ja, por ka bërë thirrje për shkëputjen e një Jemeni Jugor të pavarur.
Për pjesën më të madhe të dy shekujve të fundit, Jemeni ka qenë i ndarë gjerësisht në veri dhe jug, megjithëse kufijtë zyrtarë nuk kanë ekzistuar.
Britanikët kontrollonin zonën, përfshirë portin strategjikisht të rëndësishëm të Adenit, nga mesi i shekullit të 19-të deri në shpërthimin e një rebelimi të armatosur në vitin 1963.
Jemeni fitoi pavarësinë katër vjet më vonë, e riemërtoi veten Republika Popullore e Jemenit Jugor dhe e bëri Adenin kryeqytetin e tij.
Në vitin 1969, marksistë-leninistët morën kontrollin në një grusht shteti pa gjakderdhje. Vendi u riemërua Republika Demokratike Popullore e Jemenit (PDRY) dhe u bë i vetmi shtet komunist në botën arabe, duke vendosur marrëdhënie me BRSS-në, Kubën dhe Kinën.
Në të kundërt, Jemeni i Veriut fitoi pavarësinë në vitin 1918 dhe u bë monarki. Jemeni i Veriut më vonë u zhyt në luftë civile dhe në vitin 1970 u bë Republika e Jemenit.
Gjatë viteve 1970, të dy Jemenët kishin një marrëdhënie të tensionuar, duke përfshirë përplasje sporadike.
Pas një sërë problemesh, të dy shtetet jemenase u bashkuan në maj të vitit 1990.
Megjithatë, përçarjet mbeten, kryesisht për shkak të një përpjekjeje për shkëputje në jug që u shtyp në vitin 1994. Dhe që nga viti 2004, huthët shiitë zajdi kanë qenë kryengritës në veriperëndim.
Lufta civile e Jemenit shpërtheu në vitin 2014 kur huthët pushtuan kryeqytetin, Sanaa. Lufta civile është ende duke vazhduar, megjithëse duket se ka arritur në një ngërç. Huthitët mbeten në pushtet në veri, ndërsa fraksione të ndryshme brenda Këshillit të Udhëheqjes Presidenciale po luftojnë për ndikim në jug.
Jemeni Jugor
Jemeni kishte një popullsi prej pak më pak se 41 milionë banorësh në vitin 2024, sipas Bankës Botërore. Nga këta, rreth 70-80 përqind jetojnë në zona të kontrolluara nga huthitët, ndërsa dhjetë milionë të tjerë jetojnë në Jemenin jugor.
Uria dhe sëmundjet e shkaktuara nga lufta civile janë përkeqësuar nga moti ekstrem dhe përmbytjet.
Sipas IPC në qershor 2025, më shumë se gjysma e popullsisë së Jemenit jugor të kontrolluar nga qeveria përballet me nivele të larta të pasigurisë ushqimore. Më shumë se 1.5 milion njerëz janë të prekur nga uria akute dhe kequshqyerja në nivele emergjente. Të paktën 4.5 milion njerëz janë zhvendosur.
Çfarë është Këshilli Kalimtar Jugor?
Këshilli Kalimtar Jugor (STC) ka udhëhequr shtytjen e fundit në të gjithë provincën Hadhramaut. Doli në prill 2017 nga Lëvizja Jugore më e gjerë (al-Hirak), e cila kërkon një shtet të veçantë në “Arabinë Jugore”, siç e quan grupi rajonin.
STC u formua në vitin 2017 me financim nga Emiratet e Bashkuara Arabe, pas largimit të Aidaroos al-Zubaidi si guvernator i Adenit nga presidenti i atëhershëm jemenas në mërgim, Mansour Hadi.
Në gusht 2019, STC mori kontrollin e Adenit, selisë së qeverisë së Hadi-t. Pasuan bisedimet e paqes midis STC-së dhe qeverisë, të ndërmjetësuara nga Arabia Saudite. Hadi dha dorëheqjen dhe STC iu bashkua qeverisë në prill 2022.
STC thotë se qëllimi i saj përfundimtar është pavarësia e jugut, por se do të përfaqësojë jugorët në qeveri si pjesë e një “koalicioni me axhenda të ndryshme”.
Tani mban tre vende në këshillin presidencial me tetë anëtarë, dhe Zubaidi është emëruar nënkryetar.
Çfarë po ndodh në Hadhramaut?
Hadhramaut është një provincë e madhe dhe me popullsi të rrallë që shtrihet nga Gjiri i Adenit deri në kufirin verior të Jemenit me Arabinë Saudite. Ajo gjithashtu mban rreth 80 përqind të rezervave të naftës së butë të vendit.
Deri në fillim të këtij muaji, ajo ishte zyrtarisht nën kontrollin e qeverisë jemenase, megjithëse disa grupe fisnore kanë gjithashtu ndikim.
Në të kaluarën, këto grupe kanë punuar me qeverinë dhe STC kundër Al-Kaedës në Gadishullin Arabik (AQAP), e cila ka një prani në provincë. Por marrëdhëniet kanë qenë të tensionuara ndonjëherë.
Në janar 2025, Këshilli Fisnor i Hadhramaut (HTA), krahu i armatosur i grupeve fisnore, mori kontrollin e disa fushave të naftës.
Kjo çoi në ndërprerje të energjisë elektrike në të gjithë provincën, përfshirë kryeqytetin e saj, al-Mukalla, të cilat shkaktuan protesta.
Udhëheqësi i Këshillit Fisnor të Hadhramaut, Sheikh Amr bin Habrish, bëri thirrje për autonomi më të madhe për Hadhramaut. Dhe më 3 dhjetor, STC njoftoi se Forcat Elite të Hadhramaut (HEF) kishin marrë kontrollin e Seiyun, një qytet kyç në qendër të Hadhramaut, në një operacion të quajtur “E Ardhmja Premtuese”.
Që atëherë, forcat elitare të Hadhramaut kanë përparuar më tej në lindje, duke kapur pjesën më të madhe të provincës, përfshirë infrastrukturën e naftës, duke ngritur flamurin historik të Jemenit të Jugut.
Në një deklaratë të publikuar në X Network më 2 dhjetor, STC tha se HEF po përparonte për t’u përballur me “grupet terroriste të AQAP dhe Vëllazërisë Myslimane” dhe për të prerë rrugën e kontrabandës të mbështetur nga Huthi.
Pse janë të përfshira Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite në konfliktin në Jemen?
Në mars të vitit 2015, gjashtë muaj në luftën civile të Jemenit, Arabia Saudite udhëhoqi nëntë vende në bombardimin e houthive, si dhe në një bllokadë ajrore, tokësore dhe detare që e ka zhytur Jemenin në një krizë shkatërruese humanitare.
Prioriteti kryesor saudit është kufiri i saj dhe një zgjidhje politike me Houthi-t.
Riadi nuk do të ishte kundër një jugu të dominuar nga STC nëse do të kontrollohej nga një grup i qëndrueshëm në terren dhe do të ndalonte kontrabandën e raketave dhe armëve.
Riadi ka pak oreks për t’u riangazhuar në një konflikt në shkallë të plotë në jug pas dekadash ndërhyrjeje të kushtueshme.
Emiratet kanë qenë prej kohësh pjesë e koalicionit të udhëhequr nga Arabia Saudite në Jemen, ku objektivat e tij strategjikë janë përqendruar në siguri, politikë dhe tregti.
Emiratet e Bashkuara Arabe pësuan humbje të mëdha në shtator 2015, kur humbën 52 ushtarë në një sulm ajror të houthi-ve në provincën Marib.
Që atëherë, ajo ka përdorur në mënyrë të kufizuar forcat e veta tokësore në Jemen, duke i lënë operacionet tokësore grupeve të ndërmjetësuara, siç është STC, si dhe mercenarëve kryesisht nga Amerika Latine dhe Shtetet e Bashkuara, plus trupa nga Forcat famëkeqe paraushtarake të Mbështetjes së Shpejtë të Sudanit.
Përmes lidhjeve të saj me STC, Emiratet e Bashkuara Arabe kanë ndërtuar baza ushtarake bregdetare në Mocha dhe në ishujt Abd al-Kuri dhe Samhah, të cilat janë pjesë e arkipelagut të Socotra të kontrolluar nga STC. Këto baza formojnë një rrjet me të tjerat në rajon përmes të cilave Emiratet e Bashkuara Arabe mund të zgjerojnë ndikimin e tyre.
Pastaj është tregtia: Emiratet e Bashkuara Arabe tani kanë një bazë në Mayun, një ishull në Ngushticën Bab al-Mandab, i cili lidh rrugët detare të Gjirit të Adenit dhe Detit të Kuq.
STC dhe aleatët e saj në Jemen kanë provuar të jenë mjete efektive në margjinalizimin e rivalëve që Emiratet e Bashkuara Arabe nuk i pëlqejnë.
Një zgjidhje e mundshme në Jemenin jugor
Luftëtarët e lidhur me STC thuhet se arritën në Al-Ghaydah, kryeqytetin dhe vendbanimin e vetëm të madh në provincën më lindore Al Mahra të Jemenit.
Gjatë muajve të fundit, STC ka marrë sistematikisht kontrollin e provincave kryesore jugore, objekteve strategjike dhe simboleve të qeverisë: fushat e naftës në Hadramout, aeroportet dhe bazat ushtarake në Wadi Hadramout, kompleksin presidencial dhe infrastrukturën e sigurisë në Aden, dhe pozicionet në Mahra.
STC dëshiron të merret seriozisht në skenën ndërkombëtare, duke përfshirë përmirësimin e marrëdhënieve të saj me Izraelin. Kjo do t’i jepte atij dhe partnerëve të tij në Jemen njohje më të madhe nga SHBA-të dhe aleatët e saj, pavarësisht rezistencës së mundshme në Jemenin jugor.
Udhëheqësit e STC flasin vazhdimisht gjuhën e rindërtimit të shtetit jugor, ngrenë flamurin e tyre mbi ndërtesat qeveritare dhe e paraqesin veten para diplomatëve të huaj si e vetmja qeveri koherente në jug.
Me sulmin e mëngjesit të sotëm ndaj pozicioneve të STC, Arabia Saudite tregoi se nuk do të lejojë krijimin e një fortese pro-Izrael në jug të vendit të saj. Pas njohjes së Somalilandit, përfundimi i një marrëveshjeje me Këshillin Kalimtar Jugor do t’i jepte Izraelit mundësinë për të rrethuar pothuajse plotësisht Arabinë Saudite. /tesheshi
