Në fazat e avancuara, të folurit dhe ushqyerja mund të bëhen të vështira, ndërsa gjakderdhja pa ndonjë shkak të dukshëm është shenjë që duhet menjëherë të çojë tek mjeku
Kanceri i gjuhës bën pjesë në kanceret e kokës dhe qafës dhe zakonisht lind nga qelizat sipërfaqësore (skuamoze) që mbulojnë zgavrën e gojës. Sëmundja zakonisht shfaqet te meshkujt mbi 55 vjeç, megjithëse gjithnjë e më shpesh prek edhe moshat më të reja, veçanërisht ata me zakone të rrezikshme.
Sipas Johns Hopkins Medicine, ky lloj karcinomi përbën një pjesë të konsiderueshme të kancereve të kavitetit oral dhe shpesh lidhet me ekspozimin ndaj duhanit dhe alkoolit.
Si shfaqet kanceri i gjuhës dhe cilat janë shenjat
Në fillim, kanceri i gjuhës mund të jetë pothuajse i padukshëm. Kur tumori formohet në sipërfaqen e gjuhës, zakonisht shfaqet një plagë që nuk shërohet dhe ndonjëherë gjakoset. Megjithatë, nëse tumori zhvillohet në pjesën e poshtme të gjuhës, aty ku ajo bashkohet me fytin, simptomat mund të mungojnë për një kohë të gjatë dhe pikërisht për këtë arsye, sëmundja shpesh zbulohet vonë (National Cancer Institute).
Me kalimin e kohës, pacienti mund të ndiejë dhimbje në gojë, shqetësim gjatë gëlltitjes, mpirje të gjuhës apo ndjesi të vazhdueshme gërvishtjeje në fyt. Ndonjëherë mund të shfaqen edhe ndryshime ngjyrash, njolla të bardha ose të kuqe në gjuhë që nuk zhduken. Në fazat e avancuara, të folurit dhe ushqyerja mund të bëhen të vështira, ndërsa gjakderdhja pa shkak të dukshëm është një sinjal që duhet menjëherë të çojë tek mjeku.
Kush është më i rrezikuar dhe më i prirur të zhvillojë kancer të gjuhës
Edhe pse shkaku i saktë i shfaqjes nuk dihet, ekzistojnë disa faktorë që rrisin rrezikun. Më të rëndësishmit janë pirja e duhanit dhe konsumimi i alkoolit, veçanërisht kur këto dy zakone kombinohen. Personat që përtypen duhan, si dhe ata që janë të ekspozuar ndaj virusit HPV (Human Papilloma Virus), përfshihen gjithashtu në grupin me rrezik të lartë.
Një meta-analizë e publikuar në revistën Cancers (Basel, 2023) vlerëson se rreth 6% e rasteve të karcinomës së gjuhës lidhen me infeksionin HPV,duke treguar se virusi është faktor dytësor në krahasim me duhanin dhe alkoolin. Historia familjare e karcinomës së gojës, higjiena e dobët orale, protezat e papërshtatura që irritojnë vazhdimisht mukozën, si dhe dieta e varfër me fruta dhe perime, kontribuojnë më tej në zhvillimin e sëmundjes.
Si diagnostikohet kanceri i gjuhës
Diagnostikimi fillon me një ekzaminim të hollësishëm të gojës dhe qafës. Nëse mjeku dyshon për një ndryshim malinj, pason biopsia, analiza e mostrës së indit që konfirmon praninë e qelizave kancerogjene. Pas vendosjes së diagnozës, kërkohen ekzaminime shtesë si skaneri ose rezonanca magnetike (MRI), për të vlerësuar nëse kanceri është përhapur në nyjat limfatike apo në organe të tjera.
Sipas American Cancer Society (ACS), këto ekzaminime janë thelbësore për përcaktimin e stadit TNM (Tumor–Node–Metastasis) dhe për planifikimin e trajtimit.
Fazat e sëmundjes dhe mundësitë e trajtimit
Kanceri i gjuhës stadifikohet sipas madhësisë së tumorit (T), pranisë së nyjave limfatike të prekura (N) dhe ekzistencës së metastazave (M). Në fazat e hershme, sëmundja shpesh mund të shërohet me ndërhyrje kirurgjikale të vogël për heqjen e indit të prekur. Në rastet me tumore më të mëdha, kryhet glosektomi e pjesshme, pra heqja e një pjese të gjuhës, pas së cilës mund të jetë e nevojshme një operacion rikonstruktiv.
Nëse kanceri është përhapur në nyjat limfatike, edhe ato hiqen, ndërsa trajtimi shpesh plotësohet me radioterapi dhe kimioterapi. Studime të fundit në Journal of Clinical Oncology (2021) tregojnë se kombinimi i kirurgjisë me radioterapi adjuvante përmirëson ndjeshëm mbijetesën pesëvjeçare. Rezultatet e trajtimit varen shumë nga faza në të cilën është zbuluar sëmundja, sa më herët të diagnostikohet, aq më e madhe është mundësia për shërim.
Parandalimi: zakone të vogla që shpëtojnë jetë
Parandalimi i kancerit të gjuhës fillon me kujdesin bazë ndaj vetes. Lënia e duhanit e alkoolit janë hapat më të rëndësishëm. Mbajtja e higjienës orale, vizitat e rregullta te dentisti, si dhe mbrojtja nga infeksionet HPV në kontaktet seksuale janë gjithashtu masa mbrojtëse thelbësore.
Një dietë e balancuar, e pasur me fruta dhe perime, shmangia e stresit të zgjatur dhe trajtimi në kohë i dhëmbëve të dëmtuar mund të zvogëlojnë dukshëm rrezikun e zhvillimit të kësaj sëmundjeje.
Prognoza dhe ecuria te pacientët
Shanset e mbijetesës varen nga faza e kancerit në momentin e diagnostikimit. Kur kanceri është i kufizuar vetëm në gjuhë, mundësia për mbijetesë pesëvjeçare është rreth 78%, sipas të dhënave të SEER (Surveillance, Epidemiology and End Results, 2024). Nëse është përhapur në nyjat limfatike të qafës, kjo përqindje bie në rreth 63%, ndërsa në rastet me metastaza të largëta është rreth 36 .
Diagnoza e hershme është pra thelbësore. Çdo plagë, ulçerë apo ndryshim në gjuhë që zgjat më shumë se dy javë, është sinjal që kërkon kontroll të menjëhershëm mjekësor.
