Në konceptin islam, shteti mund të kuptohet si vakëfi më i madh, sepse pasuria publike dhe asetet shtetërore nuk janë pronë private e sunduesit, por amanet i popullit, i administruar për realizimin e interesit të përgjithshëm (maslaha amme). Kur’ani e vendos këtë parim mbi themelin e amanetit dhe kujdestarisë (istih’lafit) në tokë: “Besoni në Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe shpenzoni nga ajo që Ai ju ka bërë kujdestarë” (Kur’an, 57:7).
Kjo e zhvesh autoritetin politik nga çdo pretendim pronësor mbi pasurinë publike dhe e lidh atë me përgjegjësi morale dhe juridike. Juristët klasikë e kanë konceptuar thesarin, arkën e shtetit (Bejt al-Mal) si pasuri të “ngrirë” për dobinë e përgjithshme, e cila nuk lejohet të privatizohet apo të përdoret sipas dëshirës së sunduesit.
Al-Mauerdi thekson se udhëheqësi është vetëm administrator i pasurisë së shtetit, jo pronar i saj (Aḥkam al-Sulṭanijae), ndërsa Ibn Tejmije sqaron se pushteti është mjet shërbimi për drejtësinë dhe mirëqenien publike, jo privilegj personal. Kjo qasje përputhet drejtpërdrejt me natyrën juridike të vakëfit, ku pasuria hiqet nga qarkullimi privat dhe vihet në shërbim të përhershëm të shoqërisë.
Në këtë kuptim, shteti nuk është pronar i pasurisë publike, por (administratori) i saj, i lidhur nga parimet e drejtësisë (ʿadl), përgjegjësisë (mesʾulije) dhe llogaridhënies para popullit dhe Zotit.
Prandaj, ta përshkruash shtetin si vakëfin më të madh nuk është metaforë retorike, por një përmbledhje e saktë e filozofisë islame të pronës publike dhe pushtetit politik.
Ai që grabit vakëfin nuk cenon thjesht një pasuri materiale, por shkel një amanet hyjnor (amāna) dhe një të drejtë kolektive të umetit. vakëfi dhe thesari publik janë pasuri të shenjtëruara për dobinë e përgjithshme dhe nuk i përkasin askujt në mënyrë private. Kur’ani e dënon qartë përvetësimin e pasurisë publike, duke paralajmëruar se kush grabit do të mbajë barrën e këtij krimi në Ditën e Gjykimit (Kur’an, 3:161).
Juristët klasikë si Mewerdi dhe Ibn Tejmijje theksojnë se sunduesi apo administratori është vetëm kujdestar, jo pronar, dhe se cenimi i vakëfit përbën mëkat madhor (kabair). Për këtë arsye, grabitja e vakëfit nuk trajtohet si vjedhje e zakonshme, por ndëshkohet me dënim të rreptë: kthim i pasurisë, ndëshkim penal dhe largim nga përgjegjësia publike, sipas shkallës së dëmit.
Kjo tregon se në etikën islame, mbrojtja e pasurisë publike është mbrojtje e drejtësisë, e besimit dhe e vetë shoqërisë.
Hoxhë Vladimir Kera
