Çfarë duhet të dini për shkaqet, rreziqet dhe mënyrat e trajtimit të ulcerës
Plaga në mukozën e aparatit tretës shkaktohet nga veprimi i acidit gastrik dhe më së shpeshti shfaqet në lukth, dymbëdhjetëgishtore ose në ezofag. Ulcera e stomakut, e njohur ndryshe si ulcerë peptike, lind kur prishet balanca mes mekanizmave mbrojtës të organizmit dhe faktorëve agresivë që dëmtojnë mukozën. Sipas Mayo Clinic, ky ekuilibër delikat është themelor për shëndetin e aparatit tretës.
Helikobakteri dhe ulcera: Një zbulim i vlerësuar me Nobel
Dy shkaqet më të zakonshme të ulcerës janë infeksioni me bakterin Helicobacter pylori dhe përdorimi i barnave anti-inflamatore jo-steroide (NSAID) si ibuprofeni, diklofenaku, aspirina dhe naprokseni. Cleveland Clinic thekson se këto barna dëmtojnë mukozën dhe rrisin ndjeshëm rrezikun e gjakderdhjes.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, infeksioni me H. pylori është një nga infeksionet bakteriale më të përhapura në botë dhe një faktor i rëndësishëm rreziku për ulcerë dhe kancer gastrik. Zbulimi i lidhjes mes këtij bakteri dhe ulcerës ishte një nga arritjet më të mëdha mjekësore të shekullit XX dhe u vlerësua me Çmimin Nobel për Mjekësi në vitin 2005, transmeton Telegrafi.
Si zhvillohet ulcera?
Mukoza e stomakut është e mbrojtur nga një shtresë mukoze që pengon acidin dhe pepsinën të dëmtojnë indet e brendshme. Kur kjo shtresë dëmtohet, faktorët agresivë marrin përparësi dhe krijojnë plagë. Ulcera zakonisht shfaqet në lukth, në dymbëdhjetëgishtore dhe më rrallë në ezofag.
Harvard Health Publishing raporton se përdorimi i zgjatur i NSAID-ve zvogëlon aftësinë e stomakut për të prodhuar prostaglandina mbrojtëse, gjë që e bën mukozën më të ndjeshme ndaj acidit dhe rrit rrezikun e komplikimeve.
Simptomat kryesore
Simptoma më e zakonshme është dhimbja në pjesën e sipërme të barkut.
Tek ulcera e lukthit, dhimbja shfaqet zakonisht menjëherë pas ngrënies.
Tek ulcera e dymbëdhjetëgishtores, dhimbja shfaqet disa orë pas ngrënies ose gjatë natës, kur prodhimi i acidit është më i lartë.
Sipas Mayo Clinic, simptomat shoqëruese përfshijnë: nauze, të vjella, fryrje dhe ndjesi ngopjeje të hershme. Në disa raste ulcerat mund të jenë pa simptoma dhe zbulohen vetëm kur shfaqen komplikimet.
Komplikimet: gjakderdhja dhe perforimi
Një nga komplikimet më serioze të ulcerës është gjakderdhja. Cleveland Clinic thekson se ajo mund të jetë e ngadaltë dhe e padukshme, duke u zbuluar vetëm përmes shenjave të anemisë si lodhje, zbehje dhe vështirësi në frymëmarrje. Në rastet më të rënda, shfaqen jashtëqitje e zezë dhe ngjitëse, gjak i freskët në jashtëqitje, të vjella me gjak ose me përmbajtje që i ngjan llumit të kafesë, si dhe marramendje apo humbje e vetëdijes.
Një nga komplikimet më të rënda është perforimi – shpimi i ulcerës, kur plaga depërton nëpër të gjithë murin e stomakut ose të dymbëdhjetëgishtores dhe krijon një vrimë që çon në dalje të përmbajtjes në zgavrën abdominale. Johns Hopkins Medicine thekson se kjo gjendje çon në dalje të përmbajtjes së lukthit në zgavrën abdominale, duke shkaktuar peritonit, dhe kërkon ndërhyrje kirurgjikale të menjëhershme.
Diagnoza
Metoda më e saktë për diagnostikim është ezofago-gastro-duodeno-skopia (EGDS), e njohur si endoskopia e sipërme. Instituti Kombëtar i Shëndetit (NIH) shpjegon se kjo procedurë lejon identifikimin e plagës, marrjen e mostrave për analiza (biopsi), si dhe ndërhyrje terapeutike, përfshirë injektimin e barnave, vendosjen e klipsave ose përdorimin e ngjitësve specialë për enët e gjakut në rast gjakderdhjeje.
Trajtimi
Trajtimi varet nga shkaku dhe shkalla e ulcerës:
Inhibitorët e pompës protonike (PPI) për uljen e aciditetit të lukthit.
Terapia eradikuese kundër H. pylori, që kombinon antibiotikë dhe PPI sipas protokolleve standarde. Organizata Botërore e Shëndetësisë thekson se kjo mbetet trajtimi kryesor për ulcerat e lidhura me infeksionin.
Barnat mbrojtëse të mukozës, si sukralfati.
Metodat endoskopike në rastet me gjakderdhje aktive.
Mayo Clinic raporton se shumica e ulcerave shërohen brenda disa javësh me trajtim adekuat, por përsëritja është e mundur nëse nuk eliminohen faktorët shkaktarë si NSAID-të ose infeksioni me H. pylori.
Përfundim
Ulcera e stomakut dhe e dymbëdhjetëgishtores është një sëmundje e shpeshtë, por e trajtueshme. Njohja e hershme e simptomave dhe trajtimi i duhur janë vendimtarë për të parandaluar komplikimet. Konsultimi me mjekun dhe ndjekja e udhëzimeve të tij mbeten mënyra më e sigurt për menaxhimin dhe shërimin.
