Kohët e fundit takova një mik të ngushtë, për të cilin mund të them se është një musliman i devotshëm dhe entuziast, i cili po punonte mbi një artikull për edukimin e rinisë muslimane. E lexova artikullin, i cili nuk ishte ende përfunduar, por idetë kryesore ishin të qarta.
Duke u përqendruar mbi edukimin në frymën fetare, miku im i fton prindërit të kultivojnë te fëmijët virtytet e mirësisë, sjelljes së mirë, modestisë, mosshquarjes, mëshirës, faljes, pajtimit me fatin, durimit, etj. Ai paralajmëron veçanërisht edukatorët që të mbrojnë fëmijët nga rruga, filmat me kauboj dhe kriminalistik, shtypi i padobishëm, disa lojëra sportive që nxisin agresivitetin dhe frymën garuese, etj.
Megjithatë, fjala më e shpeshtë në artikull ishte: dëgjueshmëria. Në shtëpi, fëmija duhet t’u bindet prindërve; në mekteb, hoxhës; në shkollë, mësuesit; në rrugë, kujdestarit të rendit; dhe, nesër, në punë, drejtorit, shefit, eprorit. Për të ilustruar “idealin” e vet, autori tregon për një fëmijë që largohet nga çdo gjë e keqe, që nuk rrihet kurrë në rrugë, nuk shikon filma kaubojsh (në vend të tyre ndjek orët e pianos në shkollën e muzikës), nuk luan futboll, nuk mban flokë të gjata dhe nuk shoqërohet me vajza (“e kur të vijë koha”, prindërit do ta martojnë). Ai kurrë nuk bërtet, zëri i tij nuk dëgjohet (“sikur të mos ishte i gjallë”), dhe falënderon dhe kërkon falje nga të gjithë. Autori nuk e thotë, por mund të vazhdojmë: atë e mashtrojnë, ai hesht; i bien me shpullë – ai nuk e kthen, vetëm argumenton se kjo nuk është mirë. Me një fjalë, ai është nga ata “që nuk e shkel as buburrecin”.
Duke lexuar këtë artikull, kuptova plotësisht domethënien e atij proverbit që thotë se rruga për në ferr është e shtruar me pllaka të qëllimeve të mira. Dhe jo vetëm kaq: mendoj se kam arritur të kuptoj, të paktën një nga shkaqet e prapambetjes sonë shekullore: edukimi i gabuar i njerëzve. Për shekuj me radhë kemi edukuar gabimisht rininë tonë si pasojë e moskuptimit të mendimit burimor islam. Derisa armiku, i arsimuar dhe i pamëshirshëm, nënshtronte një nga një vendet muslimane, ne i mësonim të rinjtë tanë të jenë të mirë, të mos mendojnë të keqen as për mizën, të pajtohen me fatin, të jenë të dëgjueshëm dhe të nënshtrohen ndaj çdo pushteti, sepse “çdo pushtet është nga Zoti”.
Kjo filozofi e neveritshme e nënshtrimit, origjinën e së cilës nuk e di, por që me siguri nuk buron nga islami, kryen dy funksione që përmbushen në mënyrë të përkryer: nga njëra anë, e bën të gjallin të vdekur, dhe nga ana tjetër, duke vendosur ideale të gabuara në emër të fesë, mbledh rreth islamit ata që janë të vdekur para se të fillojnë të jetojnë. Nga krijesat normale njerëzore, ajo krijon njerëz të pasigurt, të ndjekur nga ndjenja e gjynahut dhe e fajit, duke u bërë atraktive për ato krijesa të dështuara që ikin nga realiteti dhe kërkojnë strehë në pasivitet dhe ngushëllim.
Vetëm kështu mund të shpjegohet fakti që edhe në periudhën e sotme të zgjimit, bartësit e mendimit islam, ose ata që e quajnë veten të tillë, në çdo konfrontim humbasin rregullisht. Të ngatërruar me filozofinë e ndalesave dhe dilemave, këta njerëz, përndryshe me moral të lartë, tregohen inferiorë dhe të paaftë në konfliktet me kundërshtarët më pak të ndershëm, më pak të kulturuar, por më të vendosur dhe të panjerëzishëm, që dinë çfarë duan dhe nuk zgjedhin mjete të padrejta për të arritur qëllimet e veta.
A ka gjë më normale se popujt muslimanë të udhëhiqeshin nga njerëz të edukuar në islam dhe të frymëzuar nga mendimet islame? Por ata nuk mund ta bëjnë këtë për një arsye të thjeshtë: janë edukuar jo të udhëheqin, por të udhëhiqen. A ka gjë më të natyrshme se që pikërisht muslimanët të ishin bartës të kryengritjes kundër pushtetit të huaj, ideve të huaja dhe dhunës politike e ekonomike? Por ata nuk mund ta bëjnë këtë, sërish për të njëjtën arsye: nuk i kanë mësuar të ngrejnë zërin, vetëm të nënshtrohen. Kemi edukuar (ose kemi mbledhur) jo muslimanë, por poltronë, gati shërbëtorë. Në një botë të mbushur me të këqija, robëri dhe padrejtësi, t’u predikosh të rinjve të shmangen, të jenë të qetë dhe të bindur – a nuk është kjo bashkëpjesëmarrje në robërimin dhe shtypjen e popullit tënd?
Psikologjia për të cilën po flasim ka më shumë aspekte. Njëri prej tyre është tregimi i përsëritur mbi të kaluarën. Të riut tanë nuk i flasin çfarë duhet të jetë islami, por vetëm çfarë ka qenë dikur. Ai di për Alhambrën dhe pushtimet e hershme, për qytetin nga “Një mijë e një net”, për bibliotekat në Samarkand dhe Kordovë. Shpirti i tij, vazhdimisht, kthehet te e kaluara dhe ai fillon të jetojë me të. Natyrisht, të kuluarit është e rëndësishme. Por sot është më e dobishme të riparosh kulmin e vjetër të xhamisë së thjeshtë në lagjen tënde se sa të dish të numërosh të gjitha xhamitë e bukura që ndërtuan paraardhësit tanë të lashtë. Si duket, duhet të braktisnim të kaluarën e lavdishme, nëse ajo bëhet strehë e zhvillimit dhe jetës, sepse vetëm kështu mund të kuptojmë se nuk mund të jetojmë duke u mbështetur vetëm në të kaluarën dhe duhet të veprojmë vetë.
Është paradoksale që kjo pedagogji fatale e nënshtrimit dhe moskundërshtimit të predikohet në emër të Kur’anit, ku parimi i luftës dhe rezistencës është përmendur të paktën pesëdhjetë herë. Si kod ligjor, Kur’ani ka hequr nënshtrimin. Në vend të nënshtrimit ndaj shumë autoriteteve të rrejshëm, Kur’ani vendosi një nënshtrim të vetëm – ndaj Zotit. Dhe në këtë nënshtrim ndaj Zotit, Kur’ani ndërtoi lirinë e njeriut, çlirimin e tij nga të gjitha nënshtrimet dhe frikësimet e tjera.
Çfarë mund t’u këshillojmë, pra, prindërve dhe pedagogëve tanë? Para së gjithash, të mos u presin forcat krijuese të rinjve. Më parë le t’i formojnë dhe le t’i orientojnë. Një krijesë e tillë nuk është muslimane e lindur, as nuk mund të “kthehet” në islam si një njeri i vdekur. Për të edukuar muslimanë, duhet të edukohen njerëz, dhe atë në mënyrë të plotë dhe të komplete. Le t’u flasin më shumë për krenarinë sesa për modestinë, më shumë për trimërinë sesa për nënshtrimin, më shumë për drejtësinë sesa për mëshirën. Le të ngrejnë një gjeneratë dinjitoze, që do të dijë se nuk duhet të kërkohet leja e askujt për të jetuar dhe për të qenë ai që është. Sepse, të mbajmë mend: progresi i islamit – sikurse edhe çdo progres tjetër – nuk do të vijë nga njerëz të qetë dhe të nënshtruar, por nga trimat dhe kryengritësit.
——-
Autor: Alija Izetbegoviq ✍️
Hoxhë Vladimir Kera
