Reforma, në kuptimin klasik nuk është një luks intelektual apo një prirje moderne; ajo është një nevojë strukturore për mbijetesën e çdo qytetërimi.
Kur shqyrtojmë historinë e mendimit islam, vërejmë se rënia intelektuale e myslimanëve nuk fillon në periudhat e përtërirjes, ringjalljes, por në periudhat e imitimit të verbër (taklid).
Edhe pse proceset e përtërirjes mund të prodhojnë ide të devijuara, rreziku i tyre mbetet i kufizuar, sepse në kohërat e përtrirjes arsyeja është e zgjuar, vigjilente dhe e pajisur me ndjeshmëri kritike. Mendja, në një ambient rizgjuar, ka aftësinë të identifikojë devijimet dhe t’i korrigjojë ato.
Në të kundërt, kur një ide e shtrembër përhapet në kohën e imitimit, ajo depërton në trupin shoqëror pa asnjë filtër kritik dhe pa asnjë mekanizëm korrigjues, sepse mendimi është i plogështuar, ndërsa shoqëria ndjek verbërisht autoritetet, pavarësisht drejtimit ku e çojnë.
Kështu, koha e reformes krijon hapësirë për rishikim kritik dhe vetëkorrigjim, ndërsa koha e imitimit e zhyt shoqërinë në një humnerë ku udhëhiqet pa reflektim, pa analizë dhe pa vetëdije intelektuale.
Reforma nuk është shkëputje nga tradita, por forca që e mbron traditën nga ngurtësimi dhe keqinterpretimi.
Ajo është mekanizmi që i lejon mendimit islam të:
-mbetet i gjallë
-të ruajë besueshmërinë,
-të përballojë sfidat moderne, dhe
-të drejtojë shoqërinë me urtësi dhe kthjelltësi.
Hoxhë Halil Avdulli
