Shumë fëmijë kanë vështirësi në të lexuar, në të shkruar, por kjo nuk do të thotë se ata kanë aftësi të kufizuara të të mësuarit. Një fëmijë me paaftësi në të mësuar, shpesh shfaq disa shenja të lidhura me to, dhe këto vijojnë të shfaqen gjithnjë e më shumë me kalimin e kohës dhe ndryshojnë nga personi në person. Disa prej tyre po i përmend më poshtë:
Vështirësi në të lexuar dhe/ose në të shkruar
• Probleme në aftësitë matematikore
• Vështirësi për të kujtuar
• Vështirësi në të përqendruar
• Vështirësia në perceptimin e kohës
Një fëmijë me paaftësi në të mësuar gjithashtu mund të shfaqë një ose më shumë nga problemet e mëposhtme:
• Lëvizje të pakontrolluara
• Përgjigje të papërshtatshme në situata të ndryshme në shkollë apo me shokët
• Vështirësi për t’u përqendruar
• Vështirësia për të gjetur mënyrën e duhur për t’u shprehur
• Performancë të dobët në shkollë dhe sjellje në kundërshtim me rregullat e saj
• Fjalor i varfër, çka shkakton edhe vështirësinë e përzgjedhjes së fjalëve
• Vështirësi në të dëgjuar
• Shfaqin probleme kur përballen me situata apo ngjarje të reja në jetën e tyre
Aftësia për të nxënë në mosha të ndryshme:
Mosha 7 vjeç
Jo të gjitha karakteristikat e mëposhtme janë të pranishme tek çdo fëmijë. Prindërit duhet të marrin parasysh temperamentin e secilit fëmijë, faktorët që nxisin një situatë, moshën dhe detyrat që lidhen me zhvillimin e tyre. Në këtë periudhë fëmijët janë të aftë në këto aspekte të të mësuarit:
• Gëzon aftësinë e të mësuarit
• Mësuesi mund të shndërrohet në idhull të tij
• Mund të krijojë një lidhje të fortë apo të afeksionohet me mësuesin
• Shpesh kërkon leje për të bërë detyrat
• Dëshiron të jetë i veçantë
• Në shtëpi mund të ankohen shumë për shkollën
• Nuk është një lajmëtar i mirë për të sjellë letra apo porosi të mësuesve, në shtëpi nga shkolla
• Gëzon aftësinë për të lexuar
• Fillon të kuptojë kohën dhe hapësirën
• Vendos standarde të larta për veten, dëshiron rezultatet dhe përfaqësohet me detyra të përsosura.
Mosha 8 vjeç
Tetëvjeçarët gëzojnë aftësinë për të zgjidhur problemet në mënyrë të pavarur. Ata janë në gjendje të përqendrohen tek mësimet për periudha të gjata kohore dhe të fillojnë të përdorin burimet e tyre para se të kërkojnë ndihmë tek të rriturit.
Tetëvjeçarët shfaqin aftësi shumë të zhvilluara të të menduarit, si dhe aftësinë për të zgjidhur probleme me anë të strategjive krijuese.
Aftësitë gjuhësore të tetëvjeçarëve janë një tregues i rëndësishëm i aftësive të tyre në shkrim dhe lexim.
Strategjitë për të lexuar rrjedhshëm dhe me kuptim.
Fëmijët në këtë moshë përdorin njohuritë e tyre për strukturuar më mirë, fjalorin e tyre dhe për të kuptuar dhe komunikuar më mirë me botën që i rrethon. Ata lexojnë për kënaqësi dhe të zgjedhin libra, bazuar në preferencën e tyre personale, përsa i përket tematikës dhe autorit.
Në matematikë mund të llogarisin afërsinë relative të numrave tre dhe katërshifror me njëri-tjetrin. Ata janë në gjendje për të kryer disa ushtrime me numra treshifrorë ose më pak. Fëmijët në këtë moshë njohin shumëllojshmëri të formave dhe mund të identifikojnë lehtësisht modele.
Kur ndërveprojnë me të tjerët, tetëvjeçarët mund të ndajnë dhe shpalosin këndvështrimet e tyre mbi tema dhe biseda të ndryshme.
Ata kanë një sens të zhvilluar të vetëvlerësimit dhe në përgjigje mund të shprehin zhgënjim kur nuk ia dalin në aktivitetet që ata i perceptojnë si fushat e dobësisë personale.
Tetëvjeçarët të fillojnë të kuptojnë konceptin e maskimit apo shtypjes së emocioneve dhe mund të zbulojnë strategji të ndryshme ose të përfshihen në aktivitete e situata sfiduese.
Fillojnë të ndërveprojnë e bashkëpunojnë me bashkëmoshatarët, fillojnë të zhvillojnë fantazitë dhe të përfshihen në lojëra interaktive. Në ndërveprimeve mes shokësh, ata mund të fillojnë të angazhohen në udhëheqje dhe një shumëllojshmëri të lojërave interaktive.
Tetëvjeçarët mbështeten tek të rriturit duke kërkuar vazhdimisht siguri, por janë krenarë për pavarësinë e tyre dhe duan ta shprehin vazhdimisht atë.
Aftësia e të nxënit tek fëmijët 9-vjeçarë:
•Mund të përftojë informacionin duke mësuar faktet përmendësh.
• Mund të lexojë dhe zbërthejë kuptimin e një teksti
• Mund të njohë dhe kuptojë pikëpamjet e të tjerëve
• Mund të përdorë logjikën për të saktësuar faktet
• E kanë të vështirë të qëndrojnë gjatë, të përqendruar e të ulur në tavolinat e shkollës dhe këtë gjendje shoqërojnë me gjeste të tilla, si: këndojnë, përshpërisin apo lëvizin objektet e tyre mësimore mbi tavolinë.
Aftësia për të nxënë tek fëmijët 10-vjeçar:
Ata mund të mësojnë koncepte të tilla si metaforat duke vijuar më pas edhe me fjalë e fjali më të vështira.
Ata do të jenë në gjendje të analizojnë tregime, të ofrojnë kritika dhe shkruajnë ese.
Aftësia e tyre për të menduar logjikisht do të bëhet më e theksuar dhe ata do të jenë në gjendje të shkruajnë ese bindëse dhe të argumentojnë pikëpamjet dhe opinionet e tyre me më shumë besim dhe organizim.
Në matematikë ata mund të punojnë me thyesat, shumëzimin, dhe gjeometrinë.
Një fëmijë 10-vjeçar është në gjendje të praktikojë aftësitë matematikore logjikë dhe të duke përdorur it abstrakt. Përsa i përket lëndëve të tjera si historia, letërsia apo lëndë të tjera me tematikë sociale, ata kanë aftësi hulumtuese, dhe dinë të përdorin burime të tilla si libra nga biblioteka apo interneti, dhe gjithashtu janë të aftë t’i organizojnë dhe më pas t’i prezantojnë këto punime në klasë.
Gjithashtu motivohen kur puna e tyre mbështetet apo pëlqehet nga të tjerët.
Mënyra më e mirë për të nxitur vetëvlerësimin dhe ndjenjën e sigurisë tek kjo grupmoshë, është reduktimi i kohës së mbikëqyrjes së tyre për mësimet dhe detyrimet në shkollë.
Të menduarit logjik dhe arsyetimi është gjithashtu një shenjë dalluese e zhvillimit të fëmijëve 10-vjeçarë. Prindërit mund të diskutojnë ngjarjet e publikuara në revista apo gazeta, në momentet kur e gjithë familja është bashkë gjatë darkës apo drekës. Prindërit gjithashtu mund të inkurajojnë fëmijët duke diskutuar mbi librat që ata kanë lexuar. Në këtë moshë fëmijët janë të etur për dije dhe informacion, kështu që prindërit mund ta shfrytëzojnë më së miri këtë mundësi, për t’i inkurajuar dhe ushqyer tek ata dashuri për të mësuarin.
Fëmijët dhjetëvjeçarë janë gjithashtu në gjendje të përqendrohen për periudha të zgjatura kohore, dhe mund të kalojnë një orë apo më shumë të përqendruar në një detyrë apo një aktivitet tjetër të tillë, si: leximi i një libri ose një lojë. Prindërit mund të përfitojnë nga kjo aftësi në rritje për të fokusuar dhe nxitur ndonjë talent apo interes, të tillë si një instrument muzikor apo diçka tjetër.
Të nxënët tek fëmijët 11-13 vjeç
Shumica e fëmijëve në këtë grupmoshë kanë hyrë në një fazë të re të të mësuarit.
Shumica e shkollave për këtë grupmoshë janë konvertuar për t’u bërë qendra të mësimit në mënyrë të përshtatur në mënyrë specifike për nevojat e adoleshentëve të rinj. Qëllimi është për të ruajtur ndikimin e rritur, theksoj mësimin ndërdisiplinor. Për disa fëmijë, kalimi nga shkolla fillore deri në shkollën e mesme përbën një vështirësi më vete, sepse kjo periudhë “pasuron” botën e tyre, duke rritur pavarësinë dhe përgjegjësinë e tyre.
Ndoshta për herë të parë fëmija juaj përballet me konkurrencën, tashmë do të duhet të mësojë të menaxhojë punë më të vështirë, më afatgjatë. Kjo periudhë është ndër më të suksesshmet për të përftuar më shumë njohuri e informacion, është periudha në të cilën fëmijët kanë aftësi dhe kapacitet më të madh për të mësuar. Në këtë periudhë aftësia për të memorizuar dhe kapacitetet intelektuale janë shumë të zhvilluara. Zhvillimi i trurit tek para-adoleshentët gjithashtu çon në rritjen e aftësive të të menduarit abstrakt dhe arsyetimit hipotetik të tilla, si: logjika deduktive.
Në këtë periudhë ata janë në gjendje të projektojnë të ardhmen. Ata mund të përdorin të menduarin dhe të gjykuarit për të zhvilluar pritshmëritë e rezultateve të veçanta, dhe për të formuluar qëllimet afatgjata.
Në këtë moshë ata nuk arrijnë të shohin dallimin mes aftësisë dhe përpjekjes. Në këtë periudhë ata suksesin ia delegojnë vetes, ndërsa dështimin të tjerëve.
Të nxënët tek fëmijët 14 -16 vjeç
• Mësojnë shprehitë për të përcaktuar rregullat e punës.
• Tregojnë më shumë interes për shkollën dhe planeve për të ardhmen.
• Janë më të aftë të argumentojnë çdo ngjarje, sjellje ose çështje, të japin arsyet e një sjellje apo reagimi, si dhe të parashtrojnë zgjidhjen për to, duke specifikuar sjellje, reagime apo situata të gabuara.
