Kosovare Ramadani, një 23-vjeçare nga qyteti i Shtimes, gjithmonë ka ëndërruar t’i bashkohet Forcës së Sigurisë së Kosovës, FSK-në, dhe të bëhet ushtare. Hixhabi i saj duket se është e vetmja gjë që po e ndalon atë.
Në shkurt të vitit 2019, Kosovarja aplikoi në FSK, duke kaluar me sukses testet e fitnesit dhe inteligjencës, të kërkuara për hyrje si kadet. Sidoqoftë, aplikimi i saj u refuzua gjatë fazës së intervistës para një paneli, dhe hixhabi i saj ishte tema kryesore e diskutimit.
“Gjatë intervistës, ata sollën shaminë time si çështje, dhe unë u informova se kjo është arsyeja kryesore që ata refuzuan kërkesën time,” thotë Ramadani. “Intervistuesit më pyetën nëse do të isha e gatshme të arrija ndonjë marrëveshje me ta, nëse do të pranoja të heq shaminë në këmbim të regjistrimit tim. Unë pranova të plotësoja të gjitha kushtet e tjera të përcaktuara në kodin e sjelljes, por unë nuk pranova ta heq atë. ”Disa ditë më vonë, rezultatet e intervistave u botuan. Ajo arriti 65 përqind në testin e saj të njohurive të përgjithshme dhe 90 përqind në testin e saj të fitnesit, por kjo nuk ishte e mjaftueshme: për fazën e intervistimit të aplikacionit, rezultati që ajo u dha ishte zero. “Nuk morra pikë gjatë fazës së intervistës dhe më thanë që ishte për shkak të shamisë që më dha këtë rezultat,” shpjegon Ramadani.
Ibrahim Shala, një zyrtar nga Ministria e Mbrojtjes, thotë se FSK-ja është një organizatë profesionale dhe vullnetare dhe në asnjë rrethanë nuk do t’i përkulë rregullat e saj që të përshtaten me preferencat e një individi në lidhje me uniformën e tij. Përkundrazi, është individi që duhet të zbatojë rregullat dhe kodin e veshjes së ushtrisë.
“‘Uniforma’e ka kuptimin e njëjtë. Nëse një individ insiston të vesh rroba të thjeshta gjatë shërbimit të tyre ushtarak, ata e kanë përjashtuar veten të jenë pjesë e ushtrisë, pavarësisht aftësive të tyre intelektuale dhe fizike, apo edhe gjinisë së tyre. Në raste si kjo, gjithçka përfundon këtu”, thotë Shala, duke shtuar se të gjithë kandidatët mund të paraqesin ankesa nëse nuk janë të kënaqur me procesin e rekrutimit të kadetëve të FSK-së.
Sidoqoftë, forcat e armatosura në të gjithë botën kanë futur hixhabin në uniformat e tyre zyrtare. Shtetet arabe si Bahreini, Iraku, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe lejojnë gratë të veshin hixhabin gjatë shërbimit, si dhe Turqia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara. Anëtarëve të forcave të armatosura kanadeze u lejohet të mbajnë hixhabin që nga viti 1996. Kodi i veshjes përcaktohet në rregulloren për uniformat dhe pamjen personale për anëtarët e FSK-së. Uniforma e punës për gratë në FSK përfshin “një pallto, pantallona të gjera, këmishë, xhaketë, triko, kapela dhe këpucë, pantallona dhe një fund deri në gju.” Ndërsa hixhabi nuk përjashtohet rreptësisht nga uniforma e FSK-së, nuk është në mënyrë të qartë e sanksionuar ose, gjë që paraqet një problem për gratë si Ramadani të cilat duket se duhet të sakrifikojnë pamjen e tyre fetare në mënyrë që të bashkohen.
Diskriminimi fetar në gjykata
Avokatja me qendër në Gjakovë, Edona Sina sqaron se Kushtetuta e Kosovës nuk përmend në mënyrë të qartë se çfarë të drejtash u jepen grave që veshin hixhabin. “Në Kosovë, nuk ka ndonjë përcaktim specifik fjalë me fjalë që mund të lejojë ose ndalojë hixhabin,” thotë ajo.
Sipas Kushtetutës, Kosova është një shtet laik dhe fetarisht neutral. Në dy dispozita të shkurtra, kushtetuta përcakton parimin e lirisë për të manifestuar fenë, përfshirë përmes paraqitjes fizike dhe rrobave që ju vishni, por lë mundësi të mëdha për të interpretuar se çfarë do të thotë të jesh një “shtet laik” dhe sa larg të drejtës për ta liria e shprehjes fetare mund të shkojë.
Sipas avokatit Nora Huseinoviç-Veliu, gratë që mbajnë hixhabin duke shpresuar të sfidojnë diskriminimin në punësim shpesh heqin dorë nga betejat e tyre ligjore jo për shkak të papërcaktimit të asaj që mbron “liria fetare”, por përkundrazi për shkak të kostos së lartë të procesit gjyqësor dhe proceseve të gjata gjyqësore në Kosovë.
“Përveç faktit që ky proces është i lodhshëm për viktimat e diskriminimit, është gjithashtu jashtëzakonisht e kushtueshme të punësoni një avokat, shërbimet e të cilit duhet të paguhen,” thotë Veliu.
Sistemi gjyqësor i Kosovës më parë është marrë me çështjen e veshjes së hixhabit gjatë punës në institucionet publike. Qefsere Fazliu, mësuese në shkollën Isa Boletini në Busi, një fshat në periferi të Prishtinës, u pushua nga puna në vitin 2005 pasi vendosi të veshë hixhabin në shkollë ndërsa ajo po jepte mësim.
Pas një beteje ligjore tetë vjeçare, Fazliu fitoi çështjen e saj në Gjykatën Themelore të Prishtinës në korrik 2013 dhe u lejua të kthehej në mësimdhënie në qershor 2014, e kompensuar nga shteti për fitimet që humbi në vitet pas pushimit të saj. Cështja e saj u bë rasti i parë në të cilën gjykata konkludoi se gratë me hixhabe kishin të drejtë të punojnë në institucionet shtetërore pa u diskriminuar.
Sipas Avni Zuka, menaxher i burimeve njerëzore në Komunën e Prishtinës, çështja e Fazliut ndryshoi politikën e proceseve të rekrutimit në sektorin e arsimit. “Që nga viti 2016, tani ka disa gra që japin mësime nëpër shkolla ndërsa mbajnë shami,” thotë ai.
Sfidat në të gjithë sektorin publik dhe privat
Valentina Demolli nga Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, CDHRF, një OJQ e Kosovës për të drejtat e njeriut, thotë se organizata e saj ka marrë shumë ankesa nga gratë që diskriminohen për shkak të hixhabit të tyre.
“Ne kemi parë raste kur gratë janë ankuar se kanë aplikuar për një vend pune dhe janë refuzuar për shkak të hixhabit të tyre,” thotë Demolli. “Ka pasur edhe raste të kërcënimeve ndaj grave që kanë qenë tashmë në punë, të cilave u është thënë” ose të heqin hixhabin ose të mos vazhdojnë të punojnë. “”
Demolli sqaron se këto ankesa kanë të bëjnë kryesisht me punësimin në sektorin publik, ndërsa në sektorin privat ka më pak ankesa. Sipas saj, punonjësit që janë përballur me një diskriminim të tillë janë pesimistë në lidhje me perspektivën për të fituar një sfidë ligjore për të mbajtur hixhabin e tyre gjatë punës në ndërmarrje private me një rregull më fleksibël.
Përkundër kësaj, Kaltrina Ferizi, e cila punon si dizajnere e grafikës dhe drejton biznesin e saj, thotë se hixhabi i saj nuk e ka ndaluar atë të ndjekë qëllimet e saj në karrierë.
Kur ajo filloi të punojë në sektorin privat, puna e parë e Ferizit ishte në një kompani private të drejtuar nga vëllai i saj. Sipas saj, disa klientë shqiptarë ishin të tronditur kur e panë atë duke mbajtur hixhabin, por Znj. Ferizi është krenare për suksesin që ajo ka arritur që atëherë, përballë një kulture intolerante ndaj grave që veshin hixhab në ambiente të tilla.
“Konsumatorët janë befasuar gjithmonë, sepse nuk presin të shohin dikë me shaminë kur të hyjnë në një kompani të dizajnit,” thotë Znj.Ferizi. “Por keqkuptimi më i madh ndaj grave me hixhabe është që ne të qëndrojmë në shtëpi gjatë gjithë ditës dhe të falemi.”
Pas zgjedhjeve të 6 tetorit, Asambleja e ardhshme e Kosovës do të përfshijë dy gra të veshura me hixhabin e tyre: Besa Ismaili nga Partia Demokratike e Kosovës, PDK, dhe Labinote Demi-Murtezi nga Vetëvendosje. Demi-Murtezi u zgjodh për një mandat të dytë në vitin 2019, pasi më parë kishte përfaqësuar Partinë e Drejtësisë, PD, në vitin 2014, kur ajo ishte gruaja e parë e zgjedhur ndonjëherë në Kuvendin e Kosovës e veshur me një hixhab.
Sipas Demi-Murtezi, ajo kurrë nuk ka qenë subjekt i paragjykimeve ose diskriminimeve në prani të kolegëve të saj në Kuvendin e Kosovës. “Unë kurrë nuk kam pasur problem me sjelljen e ndonjë prej kolegëve të mi ose nuk jam respektuar nga ata, pavarësisht nga përkatësia e tyre kombëtare ose fetare,” thotë Demi-Murtezi.
Rovena Tujani-Klinaku ka mbajtur disa pozicione si konsulente në organizata ndërkombëtare, duke përfshirë Organizatën Ndërkombëtare për Migracionin, IOM, dhe World Vision. Edhe pse ajo ka qenë e suksesshme, ajo beson se ajo dhe gratë e tjera që veshin hixhabin i nënshtrohen paragjykimeve, sapo të tjerët i shohin ato.
“Stereotipet vijnë nga pjesë të pashkolluara të shoqërisë që nuk e kuptojnë fenë,” thotë ajo. “Ju mund ta shihni këtë gjatë debateve televizive, për shembull, veçanërisht gjatë fushatave elektorale kur ata ftojnë gra me hixhab si mysafirë në prezantim. Ndërsa disa njerëz tregojnë mbështetje për këtë përfaqësim, një numër i konsiderueshëm i audiencës janë hapur islamofob, ndonjëherë në mënyrë specifike drejt hixhabit. ”
Nga ana tjetër, Tujani-Klinaku, e cila mban hixhabin e saj që nga viti 2005, thotë se mënyra se si shoqëria i shikon gratë me hixhab është bërë më tolerante dhe pozitive që kur ajo filloi të mbaj atë. Sidoqoftë, ajo beson se ka shumë rrugë para se gratë të jenë në gjendje ta shprehin fenë e tyre lirshëm dhe pa paragjykime.
Ndërsa gratë me hixhab si Qefsere Fazliu kanë arritur të fitojnë me sukses të drejtën e tyre për të mbajtur hixhabin në vendin e punës në Kosovë në të kaluarën, për Kosovaren, beteja e saj për t’u bërë kadete me Forcën e Sigurisë së Kosovës po fillon vetëm. “Unë mendoj se ka pasur një padrejtësi serioze, duke mos më lejuar të bashkohem për shkak të hixhabit tim,” tha ajo. ” Përballja ime me ta në gjykata është opsioni im i vetëm tani.”
Marrë nga: prishtinainsight.com
Ky publikim është bërë me ndihm
