Studiuesit vlerësojnë se autoritetet kineze mbajtën më shumë se 1 milionë ujgurë në qendra dhe kampe riedukimi për periudha që varionin nga javë në vite të tëra. Abuzimet nxitën denoncim ndërkombëtar, duke përfshirë akuzat për gjenocid dhe ndalim gjithëpërfshirës nga SHBA-ja për disa importe nga Xinjiangu. Por faktet tregojnë histori krejt ndryshe sherri i “edukimit” asimilues
Që nga viti 2017, Kina ka nisur fushatën e madhe dhe gjithëpërfshirëse të shtypjes në rajonin e saj veriperëndimor Xinjiang, nën flamurin e kundërterrorizmit. Ishte një fushatë e ashpër për të asimiluar me forcë popullsinë ujgure, grup minoriteti etnik, kryesisht mysliman, me origjinë nga Xinjiangu, shkruan “Washington Post”.
Studiuesit vlerësojnë se autoritetet kineze mbajtën më shumë se 1 milion ujgurë në qendra dhe kampe riedukimi për periudha që varionin nga javë në vite të tëra. Abuzimet nxitën denoncim ndërkombëtar, duke përfshirë akuzat për gjenocid dhe ndalim gjithëpërfshirës nga SHBA-ja për disa importe nga Xinjiangu.
Tani presidenti amerikan, Joe Biden, ka marrë vendim për bojkot diplomatik të Lojërave Olimpike Dimërore 2022 në Pekin, për të protestuar kundër abuzimeve të të drejtave të njeriut në Kinë, duke përfshirë edhe kundër ujgurëve.
“Ne kemi shqetësime serioze për abuzimet e të drejtave të njeriut që kemi parë në Xinjiang”, tha sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Jen Psaki, në një konferencë pas komenteve të Bidenit.
Cila është historia e ujgurëve?
Ujgurët janë një popull nomad turk me origjinë nga rajoni veriperëndimor kinez Xinjiang. Shumica janë myslimanë dhe besimi i tyre i ka vënë në kundërshtim me Partinë Komuniste Kineze, zyrtarisht ateiste.
Rreth 12 milionë ujgurë jetojnë në Xinjiang, me grupe më të vogla në Kazakistan, Turqi dhe në vende të tjera, shkruan “Post”.
Xinjiangu kishte dy periudha të shkurtra të vetëqeverisjes si Turkistani Lindor (1933-1934 dhe 1944-1949) përpara se rajoni të binte nën sundimin komunist të Mao Ce Dunit më 1949, së bashku me pjesën tjetër të Kinës. Një numër ujgurësh vazhdojnë të shpresojnë për pavarësi politike, qëndrim që shtypet ashpër nga Pekini.
Çfarë halli ka Kina?
“Kina thekson sulmet sporadike terroriste në Xinjiang dhe lëvizjen ujgure për pavarësi si justifikim për shtypjen. Aktivistët ujgurë thonë se vitet e shtypjes dhe diskriminimit të sponsorizuar nga shteti kundër ujgurëve kanë nxitur zemërimin në bazë kundër qeverisë”, shkruan gazeta uashingtoniane. “Tensionet etnike midis ujgurëve dhe shumicës së popullit han të Kinës kanë vluar prej kohësh në rajon, duke shpërthyer herë pas here në dhunë. Në vitin 2009, kryeqyteti i Xinjiangut, Urumqi, u shkatërrua nga trazirat, duke rezultuar me 197 të vdekur dhe shumë të tjerë të plagosur”.
Përqendrimi i Pekinit në stabilitetin në Xinjiang nxitet nga rëndësia gjeopolitike dhe ekonomike e rajonit. Xinjiangu është i pasur me naftë dhe prodhon shumicën dërrmuese të pambukut të Kinës. Rajoni ka kufij tokësorë me Afganistanin, Rusinë, Pakistanin, Indinë, Mongolinë, Kazakistanin, Kirgistanin dhe Taxhikistanin, dhe Kina e ka prioritizuar prej kohësh nevojën për stabilitet në periferinë e saj nganjëherë të përçarë, shkruan “Post”.
Çfarë hapash ka ndërmarrë Kina kundër tyre?
Kina ka kryer prej kohësh asimilim etnik të rëndë të ujgurëve, por politikat arritën nivele të reja nën presidentin Xi Jinping. Në vitin 2017, Xinjiang filloi një program masiv riedukimi politik, me më shumë se 1 milion ujgurë nga të gjitha sferat e jetës që u burgosën. Arsyet e paraburgimit mund të jenë aq të vogla, si mbajtja e shamisë ose mjekrës së gjatë, lindja e më shumë se dy fëmijëve ose udhëtimi jashtë shtetit për pushime.
Këto ndalime zgjatën me muaj apo edhe vite. Ish-të burgosurit raportuan për mësime të përditshme në patriotizëm dhe në gjuhën kineze, dhe disa thanë se ishin torturuar nga rojat. Në disa qendra ata mësuan edhe aftësi profesionale, si prodhimi i tekstilit. Një numër ish-të arrestuarish thonë se u detyruan të punonin në një fabrikë si kusht lirimi.
Gjatë së njëjtës periudhë, Qeveria e Xinjiangut hapi një sistem mbikëqyrjeje të teknologjisë së lartë në të gjithë rajonin, që gjurmonte lëvizjet e ujgurëve përmes postblloqeve të policisë, kamerave të vëzhgimit të njohjes së fytyrës dhe vizitave në shtëpi nga zyrtarët.
A janë vërtet këto kampe përqendrimi?
“Përkufizimet ndryshojnë për termin e ngarkuar emocionalisht, por kampet e Xinjiangut kanë ngjashmëri kryesore me kampet e hershme naziste të përqendrimit. Ata synonin në mënyrë të ngjashme një pakicë etnike dhe disidentë politikë, me të burgosurit që pritej në mënyrë eksplicite të kontribuonin në punë në fabrika. Në të dyja rastet, ndalimet janë bërë pa akuza apo gjykime formale”, shkruan “Post”.
“Kampet e Xinjiangut, megjithatë, nuk ishin kampe vdekjeje – lloji më famëkeq i kampit nazist të përqendrimit, ku të burgosurit vriteshin masivisht me gaz ose metoda të tjera. Ndërsa disa të burgosur vdiqën në kampet e Xinjiangut, qëllimi zyrtar ishte lirimi i tyre në shoqëri pas trajnimit ideologjik”.
Një përkufizim i “kampit të përqendrimit” nga Muzeu Përkujtimor i Holokaustit në SHBA thotë se është ” kamp në të cilin njerëzit ndalohen ose mbyllen, zakonisht në kushte të vështira dhe pa marrë parasysh normat ligjore të arrestimit dhe burgimit që janë të pranueshme në një demokraci kushtetuese”.
Qeveria kineze kundërshton karakterizimin e objekteve si kampe përqendrimi, duke thënë se ato janë qendra trajnimi profesional që synojnë të reformojnë njerëzit me prirje ekstremiste.
Çfarë thotë bota për të?
Departamenti i Shtetit deklaroi në janar se veprimet e Kinës kundër ujgurëve duhet të kategorizohen si “gjenocid”. Shtetet e Bashkuara ndaluan gjithashtu importet e mallrave të prodhuara në Xinjiang, duke përmendur rrezikun e punës së detyruar në rajon.
Një numër i qeverive perëndimore kanë denoncuar politikat e Kinës në Xinjiang, me Britaninë që i bëri presion Kinës në janar që të lejojë inspektorët e të drejtave të Kombeve të Bashkuara që ta vizitojnë rajonin. Parlamenti Evropian akuzoi Kinën në dhjetor për punë të detyruar në Xinjiang.
Megjithatë, shumë vende kanë qenë të heshtura në përgjigjet e tyre, pasi Pekini ka paralajmëruar qeveritë e huaja që të mos ndërhyjnë në punët e tij të brendshme.
Mediat ndërkombëtare kanë luftuar për të mbledhur informacione nga Xinjiangu. Rregullatori shtetëror i transmetimit të Kinës ka thënë se do të ndalojë punën e gazetarëve të BBC News pasi Britania hoqi një licencë për televizionin shtetëror kinez dhe në vazhdën e kundërshtimeve të Kinës ndaj raporteve të BBC-së për abuzimet kundër ujgurëve.
Nga Koha.net – Përgatiti: Blerta Haxhiu
