Kur Francess Elizabeth Murray lindi në 1865 në një familje të rreptë të krishterë në Liverpool, pak do ta kishin imagjinuar se jeta e saj do të shihte ndihmën e saj për të gjetur xhaminë e parë të regjistruar në Mbretërinë e Bashkuar dhe do të bëhej Fatima Cates, gruaja e parë e njohur që u konvertua në Islam në tokën britanike.
Megjithatë, me gjithë rëndësinë e jetës së saj, ajo pothuajse u harrua pas vdekjes së saj.
Varri i saj në varrezat e Anfield të qytetit qëndronte pa shenja derisa Hamid Mahmud, i cili themeloi një shkollë medreseje me emrin e saj në Londër, u përpoq ta gjente atë.
Ai tha se ishte i shtyrë nga dëshira për të theksuar “guximin” e Fatimes dhe ndikimin e grave midis “burimeve të pafundme” për burrat.
“Këtu është një grua që refuzoi të konformohej, e cila u ngrit për atë në të cilën besonte,” tha ai.
Shpirti i dyshimtë i Fatimes filloi të shfaqej kur ajo njihej ende si Francess.
Profesor Ron Geaves, i cili ka hulumtuar historinë e komuniteteve muslimane britanike, tha se ajo ka lindur në një qytet që ishte një nga portet më të ngarkuara në Perandorinë Britanike, por “aq sa kishte pasuri, kishte varfëri”.
“Përdorimi dhe abuzimi i alkoolit shkuan krahas kësaj,” thotë ai, duke shtuar se kishte gjithashtu një “zhgënjim… fillimi të vendosej te disa njerëz në lidhje me sektarizmin e krishterë në qytet”, tha ai.
“Apeli i një feje abrahamike ku alkooli ishte i ndaluar ishte tërheqës për disa,” shtoi ai.
Francess ishte një nga ata që tërhiqeshin nga një ide e tillë dhe në moshën 19-vjeçare, ajo ishte sekretare e Shoqatës së Ndalimit të Alkoolit në Birkenhead.
Pozicioni i saj e çoi atë në një bisedë nga Abdullah Quilliam, një avokat vendas i cili ishte konvertuar në Islam gjatë një udhëtimi në Marok.
Profesor Geaves thotë se Abdullahu “u përball me shumë divorce dhe abuzime familjare dhe mendoj se ai ishte i vetëdijshëm se sa rol luajti alkooli”.
Fatima më vonë do të përshkruante se ishte “në dyshim për besimin e vërtetë” kur dëgjoi Abdullahun të fliste në vitin 1887 dhe ishte “e habitur” me përshkrimin e Pejgamberit Muhamed a.s. nga avokati, i cili kundërshtonte rrëfimet negative që ajo kishte dëgjuar më parë.
I tillë ishte interesimi i saj, saqë ajo i bëri atij një sërë pyetjesh rreth Islamit.
Si përgjigje, ai i dha asaj një përkthim të Kur’anit, duke i thënë: “Mos i besoni asaj që them unë apo çfarë thotë dikush tjetër; studiojeni vetë çështjen.”
Megjithatë, ndërsa ishte e hapur ndaj fjalëve të Abdullahut, ajo zbuloi se e njëjta gjë nuk ishte e vërtetë në shtëpi dhe më vonë kujtoi nënën e saj “fanatore” duke u përpjekur t’ia merrte librin pasi e pa.
“Ika në dhomën time të gjumit dhe u mbylla brenda dhe vazhdova të lexoja atë që tani e konsideroj librin më të çmuar që mund të blihej”, tha ajo.
Menjëherë pas kësaj, ajo u bë gruaja e parë që u konvertua në Islam nën ndikimin e Abdullahut, duke adoptuar emrin Fatime sipas njërës prej vajzave të Pejgamberit Muhamed a.s. dhe mori rolin e arkëtarit për grupin e tij në rritje të të konvertuarve.
Megjithatë, sado të kënaqur që grupi ishin mes tyre, ata u panë me dyshim nga komuniteti më i gjerë dhe u përballën me abuzime të rregullta ndërsa ndiqnin mbledhjet në një shtëpi në rrugën Mount Vernon.
Duke shkruar vite më vonë, Abdullah tha se dritaret ishin “thyer në mënyrë të përsëritur me gurë” dhe në disa raste, “të padenjë për emrin e njerëzve” kishin marrë plehun e kalit dhe e kishin fërkuar në fytyrën e Fatimes.
Pa frikë, grupi i vogël u zhvendos në një pronë gjeorgjiane në Brougham Terrace në fund të vitit 1887 dhe ngriti xhaminë e parë të regjistruar në Angli.
Duke kujtuar periudhën më vonë, Fatimja tha se besimi i saj i ri vazhdoi të provokonte “satirë dhe tallje” nga nëna e saj, por e shtyu burrin e saj të ri dhe dy nga motrat e saj të konvertoheshin.
Megjithatë, martesa e saj nuk ishte e lumtur dhe në 1891, ajo bëri kërkesë për divorc, një hap që shumë pak gra e morën në atë kohë.
Ajo përmendi tradhtinë bashkëshortore dhe abuzimin e burrit të saj, të cilat kishin vazhduar pavarësisht se ai “bëri shumë premtime për ndryshim”.
Ajo që ndodhi më pas është burimi i debatit mes akademikëve.
Disa besojnë se ajo u bë gruaja e tretë e Abdullahut, pasi tradita islame i lejon burrat të martohen me deri në katër gra në të njëjtën kohë nën kushte të caktuara, dhe Prof. Geaves thotë se avokati kishte shkruar “publikisht në disa raste” në mbështetje të poligamisë.
Në vitin 1896, Fatimja lindi një djalë, por katër vjet më vonë, ajo vdiq nga pneumonia, duke e autorizuar Abdullahun si kujdestarin e djalit në shtratin e saj të vdekjes.
Prof. Geaves tha se ka “spekulime” se Abdullah ishte babai i fëmijës dhe “provat rrethanore tregojnë në atë drejtim”.
Ai tha se rëndësia e Fatimes tani ishte “e dyfishtë”.
“Ishte historia e saj personale e përkushtimit të saj ndaj Islamit kundër rrethanave shumë të vështira familjare dhe rëndësisë së saj si e para femër britanike e konvertuar në këtë vend,” tha ai.
Ai shtoi se pavarësisht kësaj, ajo mund të ishte “harruar” nëse nuk do të kishte pasur interesim të ri për të nga brezat aktualë të muslimanëve britanikë.
Amira Scarisbrick, e cila mblodhi fonde për një lapidar të ri për Fatimen, tha se ajo ishte një “perlë e fshehur”.
Hamid tha se ishte “tërhequr” për të emëruar shkollën e tij me emrin e saj, duke shtuar se emri i saj, Fatima Elizabeth, përfaqësonte një shkrirje “intriguese” të traditave islame dhe britanike.
Ai tha se ishte gjithashtu vendosmëria e saj që e tërhoqi atë tek ajo.
“Ajo po luftonte gjatë gjithë kohës – madje edhe si një adoleshente e krishterë luftëtare kundër alkoolit, pastaj me martesën e vështirë dhe kërkesën për divorc në atë kohë viktoriane, kur pak gra e bënin këtë”, tha ai.
Asgjë nuk mund ta mposhtte, e vetmja gjë që e mundi ishte vdekja.
Suksesi i tij në gjetjen e varrit të saj bëri që Amirah Scarisbrick, e cila, ashtu si Fatima, u konvertua në Islam, të mblidhte fonde për një lapidar të ri.
“Unë kam qenë muslimane për 21 vjet dhe ne të gjithë kemi pasur sfidat tona në lundrimin dhe konvertimin në Islam – disa më shumë se të tjerët,” tha ajo.
“Shumë prej të konvertuarve e kuptojnë luftën e saj me islamofobinë dhe familjen. Ne duhet t’i nderojmë ato modele.”
Ajo tha se roli i Fatimes si arkëtare për atë grup të hershëm të muslimanëve britanikë ishte “aq i rëndësishëm” pasi gratë “nuk mund të hyjnë as në një ngarkesë xhamish tani, nuk e kanë mendjen [të jenë] arkëtare”.
“Është një dëmtim për të gjithë komunitetin, sepse perspektiva e një gruaje është shumë unike dhe mendoj se burrat duhet ta dëgjojnë atë.” “Fatimja më duket si shembull i mirë për këtë.”
Shkruan: Rumeana Jahangir – Lajmet BBC
Përktheu[1]:
Nexhat Ibrahimi /zeriislam
[1] Burimi: Rumeana Jahangir, BBC News, Fatima Cates: The forgotten woman who helped build British Islam, në: https://www.bbc.com/news/uk-england-merseyside-62616393.
