Ndërsa Inteligjenca Artificiale (IA) dhe mjetet e menaxhimit algoritmik depërtojnë në vendet e punës në Evropë, profesionistët e punës po i kërkojnë Bashkimit Evropian të prezantojë një direktivë të re për të mbrojtur të drejtat e punëtorëve.
Një e katërta e vendeve të punës në Evropë po përdorin algoritme ose Al për të automatizuar vendimet e punës që tradicionalisht kryhen nga menaxherët, sipas një studimi të kryer nga agjencia kërkimore lituaneze Visionary Analytics për Komisionin Evropian.
Raporti paralajmëron se kjo shifër pritet të “rritet me shpejtësi në 10 vitet e ardhshme”.
Raporti tha se mjetet përdoren në rekrutim, caktimin e detyrave të punës, drejtimin e punëtorëve se si t’i përfundojnë detyrat e tyre, mbikëqyrje dhe vlerësime të punëtorëve, kryesisht për ata që punojnë me platforma të mëdha si Uber ose Lyft.
Tani po kalon në vende pune më tradicionale.
Një raport i përbashkët nga Komisioni dhe Organizata Ndërkombëtare e Punës (ILO) zbuloi se sektori francez i logjistikës përdor mjete planifikimi të rrugëve të mundësuara nga Al për t’u dhënë shoferëve informacione si trafiku rrugor dhe vendet e dorëzimit në kohë reale, por kjo mund të çojë në “monitorim dhe mbikëqyrje të gjerë të shoferëve”.
Konfederata Evropiane e Sindikatave (ETUC) tha se anëtarët e saj po përpiqen të negociojnë marrëveshje kolektive që sigurojnë që punëtorët të jenë në dijeni të algoritmeve në vendet e tyre të punës dhe se si ato ndikojnë tek ata.
“Është një temë e re, është një temë sfiduese dhe shumë nga sindikatat nuk kanë në të vërtetë ekspertizën ose kapacitetet për ta trajtuar atë”, tha Next Tea Jarc, sekretare konfederale e ETUC-ut.
Algoritmet do të bëhen më ‘të përhapura’ në punë
Menaxhimi algoritmik mund të vendosë kushtet e punës së një punonjësi, të tilla si orët që punojnë njerëzit, pagat, ndërrimet dhe vlerësimi i performancës.
Jarc tha se ka raste kur algoritmet po mbledhin edhe të dhëna që nuk duhet, siç janë të dhënat e shëndetit mendor.
Ajo tha gjithashtu se platformat po gjurmojnë punonjësit edhe kur ata shkëputen nga rrjeti.
Në shumë raste, këto vende pune po prezantojnë algoritme ose metrika të reja për të matur performancën e punonjësve “pa informuar sindikatat” ose punëtorët, shtoi ajo.
Komisioni tha në raportin e tij se legjislacioni ekzistues i BE-së përqendrohet në disa çështje të vendit të punës të prekura nga menaxhimi algoritmik, siç janë intensiteti i punës, transparenca dhe parashikueshmëria, por se ende mbeten disa boshllëqe, si dallimi midis kohës së punës dhe kohës së pushimit.
“Është koha që këto kompani të kuptojnë se nuk mund t’i fshehin vendimet e menaxhimit pas algoritmeve”, tha Jarc.
Alessio Bertolini, studiues në Institutin e Internetit të Oksfordit në Mbretërinë e Bashkuar, tha se menaxhimi algoritmik ka ekzistuar në një farë mënyre që nga vitet 1990, por po përjeton një ringjallje me valën e fundit të Al në veprim.
“Ajo që do të shohim më shumë në vitet e ardhshme është vetëm një version më i sofistikuar i algoritmeve që janë padyshim më të përhapur në vendin e punës”, tha Bertolini.
Sindikatat nuk kanë mjete financiare për të punësuar ekspertë të algoritmeve
Shifrat nga Uni Europa , një sindikatë që përfaqëson më shumë se 7 milionë punëtorë në Bashkimin Evropian, thonë se ka 23 marrëveshje të nënshkruara në të gjithë Evropën me disa përmendje të menaxhimit algoritmik.
Sindikatat që negociuan me sukses këto marrëveshje përfshijnë Komisionin e Punëtorëve të Spanjës (CCOO) dhe Unionin e Përgjithshëm të Punëtorëve (UGT), si dhe Federatën e Bashkuar të Punëtorëve të Danimarkës (3F).
Ata kanë kërkuar ekspertë të jashtëm për t’i ndihmuar në hartimin e tyre dhe për të pasur buxhetin e duhur për ta bërë këtë, sipas Jarc.
“Shumica e sindikatave në të gjithë Bashkimin Evropian nuk kanë të njëjtat burime si sindikatat më të mëdha kombëtare”, tha Jarc.
Edhe për ata punëtorë të mbuluar nga një marrëveshje kolektive, Jarc tha se zbatimi është “shumë i ulët” dhe shpesh varet nëse punonjësit po shkojnë te menaxhmenti i tyre dhe po kërkojnë më shumë informacion se si mund të mbikëqyren në punë.
Jarc tha se çdo legjislacion i përditësuar mbi menaxhimin algoritmik duhet t’u japë “më shumë të drejta kolektive” sindikatave në mënyrë që ato të mund të ndërhyjnë në këto mosmarrëveshje dhe të zbatojnë marrëveshjet kolektive që janë nënshkruar.
‘Ligjvënësit po mbeten prapa’
Deri më tani në Evropë, legjislacioni që trajton menaxhimin algoritmik është “shumë i kufizuar” për ata që punojnë në ekonominë e punëve të përkohshme për platforma të njohura si Uber ose Amazon, thanë Jarc dhe Bertolini.
Në vitin 2024, Bashkimi Evropian miratoi Direktivën për Punëtorët e Platformës që thotë se punëtorët “nuk mund të pushohen nga puna bazuar në një vendim të marrë nga një algoritëm ose një sistem i automatizuar vendimmarrjeje”.
Legjislacioni i miratuar nga shtetet anëtare sipas direktivës do t’u garantojë gjithashtu punonjësve të drejtën për mbikëqyrje njerëzore të çdo vendimi që merret nga një algoritëm.
Gjithashtu i detyron kompanitë të zbulojnë nëse dhe kur kanë bërë ndryshime në algoritmet e tyre.
